Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΚΑΙ των ανασκαφων
|
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ
ΥΣΤΕΡΗ ΝΕΟΛΙΘΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ Πρώτα ίχνη κατοίκησης. ΜΥΚΗΝΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ Λίγα ευρήματα, κυρίως όστρακα μυκηναϊκών αγγείων. Όστρακα βρέθηκαν επίσης στην περιοχή "Ελαιώνας", στα βόρεια της σημερινής Καρδάμαινας. ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ Λιγοστά ευρήματα. Κυρίως όστρακα με γεωμετρικά κοσμήματα –γραμμές ζιγκ-ζαγκ, τρίγωνα, ρόμβους και άλλα. Επίσης ολιγάριθμες ανδρικές ταφές με καύσεις νεκρών της γεωμετρικής εποχής στη θέση «Παλιάραχη», στα δυτικά του κύριου δρόμου που οδηγεί από την Καρδάμαινα στην Αντιμάχεια. Σε άλλες θέσεις της ευρύτερης περιοχής της Καρδάμαινας έχει περισυλλεγεί επίσης γεωμετρική κεραμική. Μέχρι στιγμής δεν έχουν βρεθεί κατάλοιπα οικισμού, ούτε εκτεταμένου και οργανωμένου νεκροταφείου ή ιερού αυτής της περιόδου. ΑΝΑΤΟΛΙΖΟΥΣΑ - ΑΡΧΑΪΚΗ - KΛΑΣΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ Το ίδιο ισχύει και για τον 7ο αι. π.Χ. Πλουσιότερα και σαφέστερα είναι τα κατάλοιπα κεραμικής του 6ου αι. π.Χ. Όστρακα που ανήκαν σε πήλινα αγγεία, ντόπια και εισηγμένα από κέντρα της Μικράς Ασίας, από την Αθήνα καιι την Κόρινθο. ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ - ΡΩΜΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ Ο δήμος των Αλασαρνιτών είναι ο δεύτερος σε θρησκευτική σημασία από τους έξι, στους οποίους είναι διαιρεμένο το νησί. Από τα επιγραφικά και ανασκαφικά δεδομένα προκύπτει ότι η αρχαία Αλάσαρνα ήταν ένα σημαντικό αστικό κέντρο με χίλιους πολίτες κατά τον 2ο αιώνα π.Χ. Σ' αυτούς πρέπει να προστεθεί και ένας αρκετά μεγάλος αριθμός δούλων και παροίκων. Ο οικισμός της ελληνιστικής περιόδου πρέπει να εκτεινόταν περίπου από το βορειοανατολικό άκρο της Καρδάμαινας έως και βορειότερα της περιοχής «Άσκρα», όπως δείχνει η κεραμική ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων που βρέθηκε στο χώρο αυτό σε μεγάλη ποσότητα κατά την επιφανειακή έρευνα που πραγματοποίησε το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Έχουν εντοπισθεί και άλλες μικρότερες θέσεις στην ευρύτερη περιοχή της Καρδάμαινας, όπου ίσως υπήρχαν αγροικίες και επαύλεις των χρόνων αυτών, καθώς και η θέση ενός αρχαίου νεκροταφείου, πιθανόν των κλασικών και ελληνιστικών χρόνων στο ύψωμα Τάφοι. ΠΡΩΙΜΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ Μεγάλη άνθηση. Η Καρδάμαινα αναδεικνύεται σε ένα από τα σημαντικά παλαιοχριστιανικά κέντρα της νότιας παραλίας τού νησιού, το οποίο εξάλλου επισκέφθηκε ο Απ. Παύλος (Πράξ. 21.1). Την ανάπτυξη του οικισμού σε μεγάλη έκταση δείχνουν τα ερείπια των βασιλικών της Αγίας Θεότητας και του Δωροθέου, αλλά και άλλων κτισμάτων στο κέντρο και στα δυτικά του σημερινού χωριού της Kαρδάμαινας. Ένας πυρήνας πυκνής κατοίκησης αποκαλύφτηκε από τη συστηματική ανασκαφή του Τομέα Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών πάνω από τα κατάλοιπα του αρχαίου Ιερού τού Απόλλωνα. Σημαντικό εύρημα της περιοχής είναι και ένα καμίνι παλαιοχριστιανικού κεραμικού εργαστηρίου που αποκάλυψε η αρχαιολόγος Σοφία Ντιντιούμη. Το τμήμα της ελληνιστικής και ρωμαϊκής Αλάσαρνας αλλάζει χρήση κατά την όψιμη αρχαιότητα και από δημόσιος λατρευτικός χώρος μετατρέπεται σε περιοχή ιδιωτικής κατοίκησης. Τα οικοδομικά λείψανα και τα κεραμικά ευρήματα χρονολογούν τα πρώτα δείγματα οικιστικής χρήσης του χώρου πιθανόν γύρω στο 400 μ.Χ. ή λίγο πριν. Ο κύριος όγκος, ωστόσο, της οικοδομικής δραστηριότητας φαίνεται ότι ανάγεται στα χρόνια που ακολούθησαν το σεισμό του 469 μ.Χ., αλλά η Αλάσαρνα και πάλι καταστράφηκε από τον τρομακτικό σεισμό τού 554 μ.Χ. που περιγράφεται στις πηγές (Αγαθίας Σχολαστικός, Ἱστορίαι 2.16). Εκατό χρόνια αργότερα, το 654/5 μ.Χ., ο χώρος θα εγκαταληφθεί οριστικά εξαιτίας τής καταστροφικής επιδρομής τού αραβικού στόλου υπό τον Abu ›l Awar. Οι κάτοικοι φυγαδεύτηκαν στο εσωτερικό τού νησιού. ΝΕΩΤΕΡΟΙ ΧΡΟΝΟΙ Ύστερα από πολλούς αιώνες εγκατάλειψης, μόλις στη δεύτερη πεντηκονταετία του 19ου αιώνα, εγκαταστάθηκαν ξανά κάτοικοι στην παραλία του αρχαίου και παλαιοχριστιανικού οικισμού της Αλάσαρνας, προερχόμενοι από την Παλαιά Kαρδάμαινα που βρισκόταν μερικά χιλιόμετρα στο εσωτερικό του νησιού στο δρόμο προς την Aντιμάχεια. Kτίστηκαν σπίτια στα οποία χρησιμοποιήθηκε υλικό από την αρχαία και την παλαιοχριστιανική Aλάσαρνα και δημιουργήθηκε ένα μικρό ψαροχώρι που μετά το 1980 εξελίχθηκε σε τουριστικό θέρετρο. Ειδικά στη περιοχή του Ιερού του Απόλλωνα, όπου διενεργείται η ανασκαφή, αναπτύχθηκε από τα τέλη του 19ου αιώνα και για περίπου 100 χρόνια ένα τοπικό κέντρο παραγωγής κεραμικής από Σιφνιούς και ντόπιους αγγειοπλάστες. |
ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΩΝ ΑΝΑΣΚΑΦΩΝ
1843 Ο L. Ross ταυτίζει ορθά τη θέση τής αρχαίας Αλάσαρνας, όχι στην Κέφαλο όπως είχε επικρατήσει, αλλά στο κέντρο τής νότιας ακτής τής Κω. 1844 Ο L. Ross, στο τρίτο ταξίδι του στην Κω, περιγράφει τις ορατές αρχαιότητες της Καρδάμαινας. ~1900 Ο αρχαιοδίφης Ι. Ζαρράφτης συγκεντρώνει τις σωζόμενες επιγραφές τής Καρδάμαινας και τις εμπιστεύεται στον R. Herzog για να τις μελετήσει. 1902 Ο R. Herzog ανασκάπτει για πρώτη φορά την Καρδάμαινα, και συγκεκριμένα τη βασιλική τής Αγίας Θεότητας όπου εντοπίζει ναό τού Ασκληπιού. 1928 Ο L. Laurenzi ανασκάπτει το αρχαίο θέατρο της Καρδάμαινας. 1981-1982 Παράνομες εκσκαφικές εργασίες αποκαλύπτουν και καταστρέφουν σημαντικό μέρος τού Ιερού τού Απόλλωνα. Η Χ. Κάντζια, αρχαιολόγος τής ΚΒ΄ Ε.Π.Κ.Α., πραγματοποιεί σωστική ανασκαφή στο Ιερό τού Απόλλωνα. 1985-σήμερα Το Πανεπιστήμιο Αθηνών αναλαμβάνει συστηματική ανασκαφή στο χώρο τού Ιερού τού Απόλλωνα, υπό τη διεύθυνση των καθ. Γ. Κοκκορού-Αλευρά (Κλασ. Αρχαιολ.), Σ. Καλοπίση-Βέρτη (Βυζ. Αρχαιολ.) και Μ. Παναγιωτίδη (Βυζ. Αρχαιολ.) και με τη συμμετοχή εκατοντάδων Ελλήνων και ξένωνπροπτυχιακών και μεταπτυχιακών φοιτητών Αρχαιολογίας και άλλων συναφών επιστημών. Δημοσιεύεται πλήθος ανασκαφικών εκθέσεων και άλλων μελετών, πραγματοποιείται διεθνές συνέδριο για την Κω (1997), εκπονούνται πολλές διπλωματικές εργασίες και διδακτορικές διατριβές, πραγματοποιούνται εκπαιδευτικά προγράμματα για την τοπική κοινωνία και γυρίζεται ένα ντοκιμαντέρ. 1992 Η Ε. Μπρούσκαρη, αρχαιολόγος τής 4ης Ε.Β.Α. και κατόπιν μεταδιδ. ερευνήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών, πραγματοποιεί σωστική ανασκαφή και αποκαλύπτει τη βασιλική των Δωροθέου, Ευτυχίου και πρεσβυτέρου Φωτεινού. 2003-2004 Το Πανεπιστήμιο Αθηνών, με υπεύθυνο τον Κ. Κοπανιά, πραγματοποιεί επιφανειακή έρευνα στην ευρύτερη περιοχή τής Καρδάμαινας 2011-2015 Το Πανεπιστήμιο Αθηνών πετυχαίνει τη χρηματοδότηση της μελέτης και δημοσίευσης των ευρημάτων τής ανασκαφής, σε σειρά 10 τόμων, μέσω του προγράμματος Αριστείας «Θαλής». |
